Memorie van aangave der nalatenschap van wijlen Folkert Huizinga schuitenvaarder te Ezinge en aldaar overleden den 11 februari 1898 in de behuizing no. 814 waarin ten ............... domicilie was gekozen.

Ondergetekenden: Trientje Boerema weduwe van Folkert Huizinga zonder beroep te Ezinge als moeder en wettige voogdes over haren minderjarigen zoon Jan Huizinga bij haar door gezegden haren man in echte verwekt.

Daniël Huizinga zonder beroep te Ezinge verklaren dat Folkert Huizinga in ...............overleden, nalatende tot zeven erfgenamen naar de wet, zijne vier kinderen,

Jacob Huizinga commies bij de Rijkbelastingen te Delft.
Aaltje Huizinga zonder beroep te Ezinge, de aangever
Daniël Huizinga en de minderjarigen
Jan Huizinga

dat de beide eerstgenoemden Jacob Huizinga en Aaltje Huizinga die dezes jaren bij de griffier van de arrondissementsrechtbank te Groningen hunne aandeelen in deze nalatenschap hebben verworpen, zoodat de overblijvende ieder voor de helft hier in geregtenden dat de overledene in volle gemeenschap met de aangeefster Trientje Boerema is gehuwd geweest. dat deze gemeenschappelijken boedel bestaat uit het navolgende

Bezijdens verklaren de aangevers dat de overledene geene goederen in vruchtgebruik of als bezwaard erfgenaam bezat en dat door dit overlijden geene wettige uitkeringen bij opvolging zijn overgegaan of vervallen.

Hier kun je verrassend veel uithalen. Hieronder staan de belangrijkste afleidingen, netjes geordend, plus een paar rekenkundige controles en aanwijzingen voor vervolgonderzoek.

1) Kerngegevens over persoon en gezin

• Overledene: Folkert Huizinga, schuitenvaarder (eigenaar/exploitant van een trekschuit).

• Plaats: Ezinge (provincie Groningen).

• Overlijden: 11 februari 1898 in woning nr. 814 (daar was ook “domicilie gekozen”, d.w.z. voor deze aangifte/afhandeling).

• Huwelijk/huwelijksgoederen: Gehuwd in algehele gemeenschap van goederen met Trientje Boerema (weduwe/aangeefster).

• Kinderen (minstens 4):

  1. Jacob Huizinga – commies bij de Rijksbelastingen, te Delft.

  2. Aaltje Huizinga – zonder beroep, te Ezinge.

  3. Daniël Huizinga – zonder beroep, te Ezinge (mede-aangever; tevens werknemer/crediteur in het bedrijf van vader).

  4. Jan Huizinga – minderjarig; moeder Trientje is zijn wettige voogdes.

• Erfrechtelijke positie kinderen: Jacob en Aaltje hebben hun aandeel verworpen (bij de griffier van de Arrondissementsrechtbank Groningen). Daardoor zijn de overblijvende kinderen Daniël en Jan “ieder voor de helft gerechtigd” in de nalatenschap (dus in de helft van de huwelijksgemeenschap die van Folkert is).

Let op: de tekst spreekt even van “tot zeven erfgenamen naar de wet”, maar noemt vervolgens zijn vier kinderen en werkt de afwikkeling ook uit alsof alleen de kinderen erven (conform het destijds geldende recht: bij kinderen erft de langstlevende echtgenoot niet, maar heeft wel recht op haar eigen helft uit de gemeenschap).

2) Het bedrijf en het bezit: wat voor schipper was Folkert?

• Vervoer/route: Exploitatie van een overdekte ijzeren trekschuit van 22 ton, Ezinge – Groningen v.v.
  → Dit is lijnvaart over trekpaden: een trekschuit met treil (sleep-/trektouw), haken en bomen (manoeuvreren), zakken (lading), zeil (windhulp), plus een wagen en slede (aan- en afvoer op land en in de winter).

• Schipbouw: De schuit is gebouwd op de werf te Briltil (nabij Zuidhorn) — nuttige aanknopingspunt voor scheepsbouwaantekeningen.

• Trekdier: “snik-paard” ⇒ een (gedeeld) trekpaard voor de (snik/trekschuit).

• Zakelijk patroon: Alles wijst op een kleinschalige, familie-gebaseerde vaart met eigen (gedeelde) middelen, gefinancierd met lokale leningen.

3) Vermogensoverzicht

Actief (bezittingen) – totaal f 4.305,–

• ½ trekschuit “Ezinge” incl. toebehoren: f 2.705,–
  (impliceert totale schuitwaarde ca. f 5.410,–)

• ½ trekpaard: f 80,– (volledige paardwaarde ca. f 160,–)

• Huis met erf/tuin (3 roeden 15 m²), kadastraal Ezinge sectie A nr. 551, “jaarlijks tot vaste huur f 8” (een last/grondrente/erfpachtachtig): f 1.200,–

• Huisraad: f 200,–

• Debiteuren (tegoed volgens boek): f 75,–

• Kas: f 20,–

• Goud/zilver (bewerkt): f 25,–

Passief (schulden) – totaal f 4.802,04
(hoofdzakelijk geleend geld met renteachterstanden, 1878–1897)

• Hypotheek/obligaties bij lokale particulieren (o.a. J. Vonk, jonkvrouw Agnes [achternaam onleesbaar], P. Hoolsema), spaarbank Ezinge, landbouwers (Wieringa, Kuiper), kooplieden (Broekema), en zoon Jacob (f 325,– geleend op 20 juli 1897, met rente).

• Leveranciersschulden:
  – Lijnkoeken (Paardvoer) 1897 bij P.R. Roelfsema (stoomoliefabrikant), f 55,–
  – Loon aan Daniël t/m sterfdag 1897/98, f 50,–
  – Cokes/steenkool 1897 bij G. de Vries, f 16,10

Saldo gemeenschap: tekort f 497,04 (Passief > Actief).

4) Wat betekent dit juridisch/financieel?

• Het huwelijk was gemeenschap van goederen. Eerst bereken je het gemeenschapssaldo (hier: – f 497,04). Dat tekort wordt gehalveerd:
  – Weduwe-helft: – f 248,52
  – Nalatenschap-helft (Folkert): – f 248,52

• Vervolgens wordt vaak een vrijstelling voor “lijfstoebehooren” (kleding/persoonlijke zaken) toegepast (hier f 60,–). In deze opgave is dat van het tekort afgetrokken, zodat het eindsaldo van de nalatenschap uitkomt op – f 188,52.

• De twee overblijvende erfgenamen Daniël en Jan zouden, indien zij zuiver zouden aanvaarden, elk voor ½ in dat negatieve saldo delen (ca. – f 94,26 per persoon).
  In de praktijk weigerden de twee oudsten al (Jacob & Aaltje); minderjarigen aanvaardden destijds doorgaans beneficiair (onder voorrecht van boedelbeschrijving), zodat zij niet privé voor schulden opdraaien. De tekst noemt de aanvaardingsvorm niet uitdrukkelijk, maar bij een negatieve boedel ligt beneficiair voor de hand.

5) Wat zegt dit over het bedrijf en de economische context?

• Kapitaalintensief en schuldfinanciering: De (ijzeren) schuit is het waardevolste activum. De lange lijst aan obligaties vanaf 1878 met verschillende rente-data wijst op stapelen van leningen voor aankoop/onderhoud van schip, paard en huis.

• Krappe liquiditeit: Er zijn rente-achterstanden (meerdere posten rekenen achterstallige rente tot aan de sterfdag), én er staan kleine leveranciersschulden open. Dat past bij spanning op de kasstroom in 1897/98.

• Gezinsarbeid: Loonvordering van Daniël laat zien dat zoon als knecht/werkkracht meedraaide.

• Bedrijfsvoering met trekpaard: Schuld aan stoomoliefabrikant voor lijnkoeken bevestigt voeding voor het trekpaard. De combinatie treil/trekpaard + zeil illustreert de bedrijfsmix vóór motorisering.

• Mogelijke mede-eigendom/mede-aansprakelijkheid: De grootste hypotheek (f 1.400,–) is in twee helften toebedeeld (f 700,– ten laste van Jacob en f 700,– ten laste van Folkert). Dat kan wijzen op gezamenlijke financiering (bijv. voor schip of huis) of mede-ondertekening/garantie door zoon Jacob. Dat Jacob daarnaast óók als crediteur optreedt (lening f 325,– in juli 1897) suggereert dat hij zijn vader financieel heeft bijgesprongen kort vóór diens overlijden.

• Woningpositie: Het huis (A 551) “horende met een vaste jaarlijkse huur van f 8,–” wijst op een last (denk aan erfpacht/beklemming/grondrente) die op het perceel rustte — typisch voor Groningen in die tijd.

6) Waardeverhoudingen binnen de boedel

• Schip vs. huis: ½ schuit f 2.705 (≈ 63% van het actief) tegenover f 1.200 voor het huis (≈ 28%). Het bedrijfskapitaal (schip) was duidelijk de kern.

• Liquiditeiten nihil: Kas f 20 en debiteuren f 75 zijn marginaal.

• Diversiteit schuldeisers: Mix van notariële hypotheken, onderhandse obligaties, spaarbank, landbouwers, kooplieden en familie → lokale kredietnetwerken.

7) Wat kun je hier genealogisch en historisch mee?

• Bevestigt: beroep (schuitenvaarder), woonplaats (Ezinge), overlijdensdatum (11-02-1898), huwelijkse staat (met Trientje Boerema, gemeenschap van goederen), kinderen en woonplaatsen/beroep van de oudsten, en dat Jan minderjarig was.

• Netwerksporen: namen van notarissen (R.A. Quintus; Van Bommel van Vloten), schuldeisers (Vonk, Broekema, Hoolsema, Roelfsema, Wieringa, Kuiper, De Vries), scheepswerf (Briltil), en kadastraal nummer (Ezinge A 551). Elk daarvan levert zoekingangen in notariële archieven, hypotheekregisters, kadaster en bedrijfs- of krantenbronnen.

• Economische context: late 19e eeuw, trekschuitbedrijf in transitie (opkomst stoom/motor), vaak krappe marges; dit dossier past in dat beeld (leningenstapel, achterstanden, leverancierskrediet, familieloon).

8) Vervolgonderzoek (concreet)

• Kadaster/minuutplan: perceel Ezinge A 551 lokaliseren; bekijk ook de last van f 8 per jaar (aard en begindatum).

• Scheepswerf Briltil: kijken of bouwjaar/meetbrief van de “Ezinge” te vinden is (registers van metingen/scheepsregister, krantenadvertenties).

• Notariële akten: hypotheken/obligaties bij Quintus en Van Bommel van Vloten; daarin staan vaak doel van de lening, zekerheden (bijv. schip/huis) en familierelaties.

• Rechtbankarchief: akten van verwerping door Jacob en Aaltje (vermeld in de opgave).

• Gemeentearchief/BS: overlijdensakte Folkert (bevestigt leeftijd/ouders), huwelijksakte Folkert–Trientje (leeftijden/ouders/beroepen), geboorten van de kinderen (leeftijden → bevestigt dat Jan minderjarig was).

• Lokale kranten (via Delpher): advertenties/berichten over de trekschuit Ezinge–Groningen, eventuele verkopen/verpondingen of boedelbeschrijvingen.

---

Samengevat

• Dit is de boedelopgave van een kleinschalige trekschuitonderneming die in 1898 met een tekort is geëindigd.

• De schuit (½) is veruit het grootste bezit; het huis is bescheidener en belast met een vaste jaarlast.

• Er is een brede waaier aan leningen (1878–1897) en achterstallige rente; liquiditeiten zijn minimaal.

• Twee kinderen (Jacob en Aaltje) verwerpen, Daniël en de minderjarige Jan blijven formeel erfgenaam (ieder ½ van de nalatenschap), maar de nalatenschap is negatief (– f 188,52) na toepassing van de lijfstoebehooren.

• De bron levert rijk genealogisch en economisch contextueel materiaal én handvatten voor gericht archiefonderzoek.

Laten we de gegevens opnieuw doorrekenen en duiden, zodat we een helder beeld krijgen van de financiële situatie van Folkert Huizinga en zijn gezin in 1898.

1. Overzicht van de boedel in guldens

Actief (bezittingen)

🔹 Conclusie: het grootste deel van het vermogen zit “vast” in het bedrijf: de schuit is verreweg het belangrijkste bezit, gevolgd door het huis. Vrije liquide middelen zijn nagenoeg nihil.

Passief (schulden)

Hypotheken & obligaties

Overige schulden

2. Resultaat van de boedel